Laatste zomer met verkoop van tabaksproducten op festivals – Stichting tegen Kanker verwelkomt nieuwe tabaksmaatregelen maar klaagt de stilstand op vlak van rookstopbegeleiding aan
Gisteren werd in het parlement een reeks maatregelen goedgekeurd om de verkoop van tabaksproducten beter te reguleren. Stichting tegen Kanker verwelkomt de inspanningen op federaal niveau in de strijd tegen roken waaronder het uitstalverbod van tabaksproducten in verkooppunten, het verbod op tijdelijke verkooppunten zoals festivalsweides en strengere handhaving met zwaardere sancties voor handelaars en fabrikanten die de bestaande regels overtreden. Het is echter ook cruciaal om rokers niet aan hun lot over te laten, vooral nu de accijnzen op sigaretten en roltabak recentelijk flink gestegen zijn.
Uitstalverbod
In het verleden heeft Stichting tegen Kanker met succes actie gevoerd voor het invoeren van een totaal reclameverbod op tabaksproducten en het verplichten van neutrale verpakkingen. Ook onze jarenlange strijd om politici te overtuigen van de noodzaak van een uitstalverbod op verkooppunten hebben nu vruchten afgeworpen, met de goedkeuring ervan in het parlement.
Vanaf 1 april 2025 wordt het uitstallen van tabaksproducten in verkooppunten verboden. Dit verbod geldt voor alle tabaksproducten, inclusief producten op basis van tabak en soortgelijke producten zoals e-sigaretten, voor roken bestemde kruidenproducten, apparaten, filters, vloeitjes, enz.
De Stichting is tevreden met deze maatregel omdat ze wil voorkomen dat jonge niet-rokers in aanraking komen met nicotineproducten. Tegelijkertijd helpt een dergelijke maatregel om te voorkomen dat ex-rokers hervallen in hun oude rookgewoonte, want hoe minder zichtbaar deze producten zijn, hoe minder verleiding er is.
Verkoop verdwijnt op sommige plaatsen
Vanaf 1 januari 2025 zal de verkoop van tabaksproducten niet langer toegestaan zijn in tijdelijke verkooppunten, en vanaf 1 april 2025 moeten voedingswinkels van meer dan 400 m² stoppen met de verkoop ervan.
Stichting tegen Kanker heeft hard geijverd voor het sluiten van tijdelijke verkooppunten, zeker op festivals. Eindelijk zal de verkoop daar aan banden worden gelegd omdat vooral jonge mensen er het doelpubliek zijn. Helaas treedt deze maatregel pas in werking vanaf 2025, terwijl Stichting tegen Kanker het verkoopverbod liever had gezien voor de komende festivalzomer.
Handhaving met sancties
In de zomervakantie van 2023 voerde de inspectiedienst consumptieproducten van de FOD Volksgezondheid een grootschalige controlecampagne uit in heel België om het verkoopverbod van tabaksproducten aan minderjarigen te handhaven. Hierbij werden minderjarige testkopers (mystery shoppers) ingezet.
Uit de resultaten bleek dat meer dan 70% van de handelaars bij de verkoop van tabak of e-sigaretten de leeftijdsgrens niet respecteerde.
Naast deze ongeoorloofde verkoop aan jongeren worden er ook nog vaak inbreuken op het reclameverbod vastgesteld. De hoogte van de boetes hadden geen ontradend effect op tabaksfabrikanten. Daarom maakt de wetswijziging een bijkomende sanctie mogelijk. De rechtbank kan aan fabrikanten een tijdelijk verkoopverbod opleggen voor tabaksproducten waarvoor verboden reclame is gemaakt, en dit voor een periode van minimaal één jaar en maximaal vijf jaar. Stichting tegen Kanker is tevreden met deze strenge aanpak van ongeoorloofde reclame.
De wortel en de stok en de staatsstructuur als excuus
De strijd tegen het roken gaat niet alleen over verbieden en sanctioneren. Sensibiliseren en motiveren zijn ook essentiële onderdelen van deze strijd. Daarom moeten tabakspreventie en rookstopbegeleiding meer aandacht krijgen. Suzanne Gabriels, expert tabakspreventie bij Stichting tegen Kanker, benadrukt: “Meer dan ooit is het belangrijk om rokers te helpen bij het overwinnen van hun tabaksverslaving. Volgens de Alliantie voor een Rookvrije Samenleving gaan alle politieke partijen daarmee akkoord. Maar over de financiering van extra acties verschillen de meningen enorm.”
De Frantalige partijen zien oormerken wel zitten. Dit wil zeggen dat ze een deel van de opbrengsten uit de tabaksaccijnzen rechtstreeks willen toewijzen aan preventie en rookstopbegeleiding. Helaas zal men daar op federaal niveau niet snel een akkoord voor vinden. De meeste Vlaamse partijen vinden immers dat de regio’s zelf extra geld moeten toewijzen, zonder daarvoor naar de federale accijnzen te kijken.
Stichting tegen Kanker raadt de regionale overheden, bevoegd voor tabakspreventie en rookstopbegeleiding, aan om zonder vertraging een bijdrage te eisen van de tabakssector, zodat er grotere budgetten vrijkomen. Als in 2025 de verkoop in grote supermarkten aan banden wordt gelegd, zullen de rokers die niet kunnen stoppen met roken, zich elders gaan bevoorraden. De kleinere winkels gaan dus flink aan omzet winnen. Waarom dan niet op dat moment meteen een bijdrage vragen voor de schade die deze verkoop aanricht?
Aan Vlaamse kant zien N-VA en Open VLD dat niet meteen zitten. Misschien moet Wallonië er dan maar gewoon mee starten, naar analogie met het rookverbod in de wagen wanneer er minderjarigen bij zitten. Die regel kwam ook eerst tot stand in het zuiden van het land. Vervolgens nam Vlaanderen een vergelijkbare, maar iets andere regel. En het gevolg was dat uiteindelijk via een federale wet een uniforme maatregel gestemd werd.
Door onze complexe staatsstructuur komen maatregelen soms via vreemde bochten tot stand. Maar in het geval van rookstopbegeleiding is de staatsstructuur het perfecte excuus voor politici om zich achter te verschuilen en pingpong te spelen. Het is een schande dat we anno 2024 niet meer kunnen doen om rokers ondersteuning te bieden bij hun rookstop. Stichting tegen Kanker vraagt met aandrang om rokers niet aan hun lot over te laten. Dit zowel voor de strijd tegen kanker als voor het algemene belang.
